Посух ба маводи таҳлилии рӯзномаи “Садои мардум” аз 3 марти соли 2018

Қайд намудан зарур аст, ки ба таври ғайринақдӣ анҷомдодани ҳисоббаробаркуниҳо ҳангоми хариди молу хизматрасониҳо муомилоти пулии муассисаҳои савдою хизматрасониро шаффоф мегардонад. Яъне, дар мавриди ба таври ғайринақдӣ анҷомдодани ҳисоббаробаркуниҳо пинҳон намудани амалиётҳои пулии муассисаҳои савдою хизматрасонӣ ғайриимкон мегардад. Бинобар ин, як қисми соҳибкорон (муассисаҳои савдо ва хизматрасонӣ) бо сабаби набудани имтиёзҳои андозӣ ҳангоми гузаронидани ҳисоббаробаркуниҳои ғайринақдӣ, барои нишондодани муомилоти пулӣ ва даромадҳои аслии худ ҳавасманд набуда, ҳисоббаробаркуниҳоро танҳо ба таври нақдӣ анҷом медиҳанд.

Дар ин маврид, зиёд будани ҳиссаи ҳисоббаробаркуниҳои нақдӣ дар муомилоти пулӣ мутаносибан ҳиссаи иқтисодиёти пинҳониро афзоиш дода, ҷараёнҳои молиявиро ношаффоф мегардонад ва воридшавии маблағҳои андозиро ба буҷети давлат коҳиш медиҳад. Аз тарафи дигар омили мазкур фишорҳои таваррумӣ ва қурбиро афзун менамояд ва босамар татбиқ гардидани сиёсати пулию қарзӣ ва асъории давлатро мушкил месозад.

Дар баробари муқаррар намудани муҷозот нисбати соҳибкорон ҳангоми саркашӣ намудан аз насби терминалҳои электронӣ ё рад кардани қабули кортҳои пардохтии бонкӣ дар ҳисоббаробаркуниҳо тибқи моддаи 615 Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин чораҳои ҳавасмандгардонии соҳибкорон барои анҷом додани ҳисоббаробаркуниҳои ғайринақдӣ ба намуди сабукиҳои андозбандӣ низ зарур мебошад.

Аз ин лиҳоз, Бонки миллии Тоҷикистон бо мақсади таҷдиди назар намудани сиёсати андозӣ ва муқаррар намудани имтиёзҳои андозӣ барои ҳавасмандгардонии соҳибкорон ҳангоми анҷом додани ҳисоббаробаркуниҳои ғайринақдӣ, лоиҳаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ворид намудани тағийру иловаҳо ба Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон” ва “Дар бораи ворид намудани тағийру иловаҳо ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи дигар пардохтҳои ҳатмӣ ба буҷет”-ро таҳия намуда, ба баррасии аъзоёни Гурӯҳи кории доимоамалкунандаи байниидоравӣ дар назди Вазорати молия оид ба омӯзиш, таҳлил ва такмили Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намуд.

Бо вуҷуди он, ки ҷиҳати иҷрои қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 31 декабри соли 2014, №815 “Оид ба тадбирҳои вусъат додани ҳисоббаробаркуниҳои ғайринақдӣ тавассути кортҳои пардохтии бонкӣ” ташкилотҳои қарзӣ теъдоди терминалҳои электрониро дар муассисаҳои савдою хизматрасонӣ зиёд намуда истода бошанд ҳам, аммо бо сабабҳои дар боло зикргардида ҳиссаи амалиётҳои ғайринақдӣ ҳоло ҳам дар сатҳи паст қарор дорад. Қобили қайд аст, ки дар давоми чор моҳи соли 2018 шумораи терминалҳои электронӣ дар муассисаҳои савдою хизматрасонӣ 422 адад зиёд шуда, дар маҷмӯъ ба 2366 адад расонида шуд, ки ин нишондиҳанда нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 2,6 маротиба афзоиш ёфтааст. Мушоҳидаҳо нишон медиҳанд, ки соҳибкорон терминалҳои электрониро танҳо барои канора ҷустан аз муҷозоти дар моддаи 615 Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқарргардида насб менамоянд, аммо ба дорандагони кортҳои пардохтӣ ба таври ғайринақдӣ пардохт намудани молу хизматрасониҳоро бо баҳонаҳои гуногун рад менамоянд. Аз ин сабаб, теъдоди зиёди терминалҳои электронии дар муассисаҳои савдою хизматрасонӣ насбгардида бо айби соҳибкорон ғайрифаъол мебошанд.

Миқдори умумии кортҳои пардохтии аз ҷониби 17 ташкилоти қарзии ватанӣ ба муомилот баровардашуда 1 720 636 ададро ташкил намуд, ки нисбат ба ҳамин давраи соли қаблӣ 2,5 фоиз афзоиш ёфтааст. Дар моҳҳои январ-апрели соли 2018 ҳаҷми умумии амалиётҳо бо истифодаи кортҳои пардохтӣ 3,1 млрд. сомониро ташкил намуд, ки нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта ин нишондиҳанда 30,7 фоиз зиёд гардидааст. Инчунин, дар ин давра ҳаҷми амалиётҳои ғайринақдӣ бо истифодаи кортҳои пардохтӣ 135,6 млн. сомониро ташкил дод, ки нисбат ба соли гузашта 30 фоиз зиёд мебошад.

Бонки миллии Тоҷикистон тибқи ваколатҳои худ аз ташкилотҳои қарзӣ ҷиҳати саривақт таъмин кардани соҳибкорон бо терминалҳои электронӣ, аз он ҷумла дар манотиқи дурдасти кишвар ва барои таъмини фаъолияти мунтазами онҳо андешидани чораҳои заруриро талаб менамояд. Айни замон, дар анборҳои ташкилотҳои қарзӣ зиёда аз 1100 адад терминалҳои электронӣ захира гардидаанд ва барои насб кардан омода мебошанд. Дар баробари муроҷиат кардани соҳибкор ба ташкилотҳои қарзӣ бо ӯ шартнома баста шуда, терминали электронӣ дар муддати кӯтоҳтарин дар муассисаҳои савдою хизматрасонӣ насб карда мешавад.

Шуъбаи матбуоти БМТ